Kultura i zabytki
Kultura
Na terenie gminy funkcjonują dwie instytucje kultury którymi są Gminna Biblioteka Publiczna w Rychtalu oraz Gminny Ośrodek Kultury w Rychtalu. Głównym celem biblioteki, jako instytucji wprowadzającej do uczestnictwa w kulturze, jest rozwijanie i zaspokajanie potrzeb czytelniczych społeczeństwa oraz upowszechnianie wiedzy i kultury. W bibliotece znajduje się 6 stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu, z którego nieodpłatnie mogą korzystać mieszkańcy. Biblioteka systematycznie współpracuje ze szkołami, przedszkolami i organizacjami z terenu gminy. Biblioteka posiada księgozbiór liczący 13 796 woluminów o wartości 143.626 zł. 70% zbiorów opracowanych jest komputerowo i udostępnionych w katalogu online.
„Maciejówka”
To działka rekreacyjna – agroturystyczna w miejscowości Zgorzelec, gmina Rychtal. Teren położony jest w dolinie rzeki Studnicy w malowniczym otoczeniu lasów rezerwatu przyrody „Studnica”. Na wyżej opisanym terenie znajduje się sadyba myśliwska z miejscem namiotowym, grillem, łowiskiem ryb oraz zadaszone miejsce do biesiadowania na 80-100 miejsc siedzących z kominkiem.
Zabytki
Wielki Buczek
W 1271 r. wieś Wielki Buczek należała do biskupa wrocławskiego, który podczas lokacji wsi, założył i uposażył kościół parafialny. Z Woskowicami Buczek posiadał 60 łanów: 7 miało sołectwo, 2 łany kościół, 11 w lesie nie wykarczowanych, a 40 łanów, zupełnie opustoszałych, było zobowiązanych do małdratów i fertonów.
Wieś powstała w 1772 r. Dawniejsze osady, których ludność wymarła na cholerę, były usytuowane w innych miejscach i zostały spalone, gdyż ludność napływowa obawiał się w nich mieszkać. Ówczesna właścicielka tych terenów – Charlotte hrabina Rauber (prawdopodobnie Francuska) pobudowała dwie nowe osady, które oddała ok. 1854r. w dzierżawę osadnikom, przybyłym z okolic Krakowa.
Rodzinny grobowiec rodu von Mischke-Collande na cmentarzu przy kościele parafialnym w Wielkim Buczku.
Od 1845 r. właścicielem Wielkiego Buczku – Gross Butschkau był hrabia Henryk von Strachwitz, a od 1873 r. Alexander Friedrich Constantin von Mischke-Collande (ur. 22 marca 1813 r., zm. 8 czerwca 1890 r.). Rodzinny grobowiec rodu von Mischke-Collande znajduje się na cmentarzu przykościelnym w Wielkim Buczku. Do majętności tej należały także kolonie Charlottenthal (Szarlota) oraz Friedrichshuelf. Kolonię pierwszą zamieszkiwało 10 osadników, drugą natomiast 9 osadników. Wszystkie cztery osady, oprócz dworu, wciągnięto1 kwietnia 1894 r. pod miano „Buczek”. W wiosce mieścił się także młyn wodny oraz karczma.
Folwark w Wielkim Buczku powstał po 1885 r. na południowo-zachodnim skraju wsi. Jako pierwsza na terenie majątku powstała zabudowa gospodarcza – w końcu XIX w. - gorzelnia oraz wkrótce z dobudowaną do niej suszarnią płatków ziemniaczanych przed 1900 r. - spichlerz, warsztaty, magazyny, a po 1900 r. obora ze stajniami i obora II. Zabudowę mieszkalną dawnych pracowników folwarku reprezentował jeden z budynków znajdujących się w kierunku północnym od obory, służący w 1989 r. jako spichlerz. Dwór wzniesiony został wkrótce po rozpoczęciu budowy zabudowań gospodarczych, datuje się go na początek XX w. Tomisław Siciński, ówczesny właściciel majątku, rozszerzył park oraz założył w jego obrębie stawy. Za T. Sicińskiego również dobrze rozwijało się gorzelnictwo, czynna była suszarnia płatków ziemniaczanych. Właściciel majątku rozwinął również hodowlę bydła czarno-białego rasy nizinnej. Zespół folwarczny składał się z dwóch kompozycyjnie ze sobą połączonych części podwórza gospodarczego i zespołu parkowo-dworskiego. Zespól folwarczny usytuowany został po obu stronach drogi głównej, prowadzącej w kierunku zachodnim do wsi Sadogóra i w kierunku wschodnim do Komorzna. Podwórze gospodarcze zostało usytuowane z północnej strony drogi głównej. Obora i stajnie stanowiły zabudowę wschodniej krawędzi dziedzińca gospodarczego. Natomiast w kierunku północnym od obiektu, znajdowała się przesunięta w kierunku zachodnim – gorzelnia i wschodnim – budynek mieszkalny, dawniej stanowiący mieszkania pracowników folwarku i spichlerz.
Pałac w Wielkim Buczku
Położony w parku dwór jest zwrócony fasadą wejściową na południe. Dwór jest murowany z cegły, otynkowany, a fundamenty obiektu zostały wykonane z cegły ceramicznej pełnej. Strop dworu jest drewniany ze ślepym pułapem, w piwnicy natomiast znajduje się strop odcinkowy o różnej rozpiętości. Dworek został zbudowany na planie wydłużonego prostokąta z częścią przybudowaną od wschodu w większości dwutraktowy, pierwotnie z sienią przelotową. Od południa znajdują się dwa skrajne ryzality, a od północy dwa niewielkie aneksy wejściowe na planie prostokąta. Obiekt jest parterowy, podpiwniczony o bryle rozczłonkowanej, na wysokim cokole. Korpus główny i facjatka od południa kryte są dachem dwuspadowym, przybudówka i aneksy - pulpitowymi. Elewacja od strony południowej jest jednokondygnacyjna, wieloosiowa. Natomiast ryzalit od strony zachodniej został połączony facjatką, zwieńczoną trójkątnym tympanonem wspartym na filarach. Otwory w ryzalicie ujęte są czworobocznymi filarami przyściennymi, kondygnacje oddzielone bogato profilowanym i gierowanym gzymsem, a w szczycie znajdują się półkoliste łuki arkad wsparte na czterech pilastrach. W ryzalicie wschodnim okna opięte są filarami, proste gzymsy nadokienne usytuowane są na przemian z trójkątnymi, gzyms podokienny z konsolami. W narożach ryzalit zwieńczony jest profilowanym gzymsem oraz pełną attyką. Również od strony północnej elewacja dworku jest jednokondygnacyjna, wieloosiowa z dwiema niesymetrycznymi pseudoryzalitami. Po drugiej wojnie światowej zespół parkowo – dworski i gospodarczy w Wielkim Buczku przeszedł na własność Skarbu Państwa, jego użytkownikiem do 1990 r. było Państwowe Gospodarstwo Rolne w Laskach, które przeprowadziło całkowity remont dworu z przeznaczeniem na biura PGR-u. Obecnie bardzo zaniedbany dworek wraz z parkiem jest własnością Agencji Rolnej Skarbu Państwa w Poznaniu.
Kościół p.w. św. Jana Nepomucena w Wielkim Buczku
Kościół położony jest na wschodnim krańcu wsi, usytuowany na cmentarzu przykościelnym i ustawiony osią podłużną wzdłuż drogi prowadzącej przez wieś. Świątynia jest jednonawowa, orientowana, konstrukcji zrębowej. Dach dwuspadowy, kryty gontem. Nad nawą od strony zachodniej znajduje się wieża czworoboczna, konstrukcji słupowej. Prezbiterium zamknięte, wieloboczne, szersza i boczna nawa na planie zbliżonym do kwadratu. Chór muzyczny drewniany, wsparty na profilowanych słupach. Klasycystyczne organy z początku XIX w. W nawie znajdują się drzwi klepkowe z okuciami. Ołtarz został wykonany prawdopodobnie w okresie wyposażania. kościoła (początek XIX w.). Ołtarz jest wolno stojący, jednoosiowy. Po bokach, na tle płytkich kompozytowych pilastrach o złoconych bazach i kapitelach zostały usytuowane na niskich cokołach figury św. Jana Chrzciciela (z lewej strony) oraz św. Jana Ewangelisty (z prawej strony). Zwieńczenie ołtarza stanowi gierowane nad kolumienkami belkowanie nakryte głębokim, profilowanym gzymsem, ozdobionym na osiach kolumienek i pilastrów reliefowymi, złoconymi plakietami z liści akantu. Centralnie przed belkowaniem, na stalowym wysięgu znajduje się złocone Oko Opatrzności z promienistą trójdzielną glorią. Na menesie znajduje się nowe, z XX w. metalowe tabernakulum. W bezpośrednim sąsiedztwie ołtarza głównego znajdują dwie rzeźby przyścienne również o charakterze późnobarokowym z 2 poł. VIII w.: św. Efrema Syryjczyka Diakona oraz św. Jadwigi Śląskiej. Rzeźby są usytuowane na przyściennych konsolach.
Kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Krzyżownikach
Kościół późnobarokowy z roku 1751, jednonawowy z wieżą zwieńczoną hełmem piramidalnym. Bardzo bogate i cenne wyposażenie wnętrza, utrzymane w stylu rokokowym, z drugiej połowy XVIII w. Sklepienie kolebkowe z lunetami, pokryte polichromią, wykonaną przez Józefa Langera w roku 1905. W ołtarzach wiele cennych rzeźb. Na specjalną uwagę zasługuje gotycka rzeźba Matki Boskiej w ołtarzu głównym, pochodząca z około r. 1400, oraz późnogotycka rzeźba Madonny z Dzieciątkiem z XVI wieku. Ołtarze boczne charakteryzują się bogatą dekoracja snycerską. Kilka cennych obrazów z poł. XVIII w. Rokokowe, srebrne blachy procesyjne oraz mosiężne lichtarze datowane na 1655 r. Wieczna lampka, bogato rzeźbiona ambona oraz chrzcielnica z XVIII w. Żelazne drzwi prowadzące do zakrystii, wzmocnione skośną kratą z malowanymi kartuszami herbowymi biskupów wrocławskich. Parapet chóru o wygiętej linii połączony jest z prospektem organowym w jedną całość, bogato dekorowaną ornamentami w kształcie stylizowanych muszli. Organy zbudowane w latach 1752-1754 przez mistrza Scheflera z Brzegu. Fronton organów uchodzi za jeden z najpiękniejszych w tym regionie. Przy wejściu na chór bogato rzeźbione i polichromowane drzwi z datą 1676. Na zewnętrznej ścianie kościoła umieszczono epitafium ku czci księdza społecznika i patrioty Pawła Poledni, tutejszego proboszcza w latach 1917-1939.
Kościół pod wezwaniem św. Rocha w Proszowie
Drewniany kościół konstrukcji zrębowej z roku 1711, wznosi się na wzgórzu. Jego dach kryty gontem z okapem. Na sklepieniu oraz częściowo na ścianach – polichromia, prawdopodobnie z XVIII w. Drewniany chór muzyczny wsparty na dwóch słupach. Troje drzwi klepkowych ze starymi okuciami i zamkami z XVIII wieku. Ołtarz główny barokowy z XVIII w. Dwa ołtarze boczne: wczesnobarokowy, ufundowany przez dziedziców Sadogóry w roku 1665, z obrazem „Stella Maris” z postaciami fundatorów oraz barokowy, z obrazami św. Rodziny i św. Barbary, ufundowany w roku 1716 przez kanonika Joachima Chocimierskiego z Roszkowic. Na uwagę zasługują trzy późnogotyckie rzeźby z XVI w. Ambona barokowa z XVIII w. Zabytkowy dzwon z roku 1532. Przed kościołem murowana kapliczka z drewnianą rzeźbą św. Jana Nepomucena XVIII w.
Pałac Biskupów Śląskich w Skoroszowie
Został wzniesiony w stylu barokowym w 1700 r., jako rezydencja biskupów wrocławskich. Pałac jest murowany, piętrowy, częściowo z piwnicami sklepionymi kolebkowo. Pierwotnie był dziewięcioosiowy, na rzucie wydłużonego prostokąta. Wnętrze posiada układ dwutraktowy. W korytarzu i kaplicy znajdują się sklepienia krzyżowe. W części środkowej elewacji frontowej znajduje się portal, na którym widnieje kartusze herbowe biskupów wrocławskich oraz data budowy. Podczas badań odkryto wtopiony w bryłę pałacu dawny dworek z końca XVI w. Wśród zabudowań gospodarczych murowany spichlerz z XIX wieku
Kapliczka św. Jadwigi Śląskiej
Biała kapliczka z XIX wieku z figurką św. Jadwigi Śląskiej we wnętrzu, znajduje się wśród łąk pod Krzyżownikami.
W 1229 roku św. Jadwiga pielgrzymowała do Krakowa, modląc się o uwolnienie swego męża Henryka Brodatego aresztowanego przez księcia Konrada Mazowieckiego. Pod kapliczką wytryska źródełko, obok którego widnieje olbrzymi kamień, na którym wg legendy odciśnięta jest stopa św. Jadwigi z Trzebnicy.