Konkurs Recytatorski w Szkole Podstawowej w Rychtalu

   Konkurs Recytatorski:

 „Die Schlesische Nachtigall Singt Für Uns” „Śląski słowik śpiewa dla nas”

 

W czwartek 28 kwietnia 2022 roku w Szkole Podstawowej im. Ojca Konrada Stolarka
w Rychtalu odbył się Konkurs Recytatorski poświęcony Fryderyce Kempner – poetce z pobliskich Gierczyc czyli „Śląskiemu Słowikowi”, którego głos zamilkł 118 lat,. W myśl poetki, iż „poezja jest życiem” poprzez konkurs chcieliśmy, aby ponownie „Śląski Słowik” zaśpiewał dla nas głosem uczniów naszej szkoły, którzy przytoczyli i na nowo pokazali wartość i piękno wierszy Fryderyki Kempner.

Jury w składzie p. Małgorzata Cegielska, p. Magdalena Tomalik i p. Beata Sztuka oceniało recytację wierszy siedmiu uczestników, oceniano niemiecką wymowę, interpretację słowną tekstu,
a także ogólne wyrażenie artystyczne.

Po naradzie jury ogłosiło wyniki:     
- I miejsce zajęła Martyna Maryniak z kl. VIII a,

- II miejsce Euzebiusz Musiała z kl. VII a,  i  Dżesika Nizioł  z kl. VIII b,

- III miejsce Łukasz Wilk z kl. VIII b,

Laureaci I, II i III miejsca otrzymali nagrody rzeczowe oraz dyplomy, a pozostałym uczestnikom konkursu zostały wręczone dyplomy z podziękowaniem za udział w konkursie.

Konkurs został przygotowany przez p. Beatę Sztukę – nauczycielkę języka niemieckiego.

 

 

Friederike Kempner
*1828 – †1904
poetka, pisarka i działaczka społeczna

Przyszła na świat 26 czerwca 1828 w Opatowie koło Kępna, wsi należącej wówczas do pruskiej Prowincji Poznańskiej. Pochodziła z zamożnej rodziny żydowskiej. Rodzicami byli Joachim i Maria Kempnerowie, którzy zarządzali majątkiem opatowskim, prowadząc tam dostatnie życie. Matka pochodziła z polsko-żydowskiej rodziny Aschkenasy, była kobietą dobrze wykształconą i niezwykle postępową – dlatego sama uczyła czworo swoich dzieci francuskiego, historii, religii i literatury. Najprawdopodobniej po matce właśnie Fryderyka odziedziczyła talent poetycki. Joachim Kempner pochodził również z rodziny żydowskiej, która niegdyś przybyła do prowincji poznańskiej z Prus Wschodnich i osiedliła się w wielkopolskim majątku Kępno. Fryderyka była najmłodszym dzieckiem Kempnerów, oprócz niej wychowywali jeszcze dwóch synów Dawida i Izydora oraz córkę Luise. Znamienne, że wszystkie dzieci były później mocno zaangażowane w sprawy społeczne, a Luise i Dawid, podobnie jak Fryderyka, zostali literatami. Młodość wraz z czworgiem rodzeństwa spędziła w Opatowie (nie. Opatow), a pozostałą większość życia na Śląsku. W 1844 roku gdy Fryderyka miała 16 lat, cała rodzina przeprowadziła się do Drożek (niem. Droschkau), gdzie ojciec zakupił majątek ziemski. Jej edukacją zajmowali się prywatni nauczyciele oraz matka. Poznała język francuski, literaturę i idee żydowskiego ruchu haskala (oświecenie żydowskie), którego celem była asymilacja Żydów ze społecznościami nieżydowskimi. Już w młodości zainteresowała się kwestiami społecznymi i medycznymi, opiekowała się chorymi i ubogimi. Dzięki takiemu wychowaniu jej poglądy były postępowe i liberalne, a w jej wierszach, dramatach, nowelach i memoriałach przewijały się tendencje humanistyczne. Przełomem w życiu pisarki był rok 1868, po śmierci ojca Kempnerowie najpierw musieli opuścić majątek w Drożkach (niem. Droschkau), a w lipcu tego samego roku zmarła matka Fryderyki. Odejście obojga rodziców w tak krótkim czasie było bolesnym ciosem dla pisarki. Szczególnie dotknęła ją śmierć matki, z którą związana była niemal symbiotyczną relacją. To jej właśnie poświeciła wiele ze swoich późniejszych wierszy, niektóre adresowała bezpośrednio do Marii Kempner, inne stanowiły luźne impresje. W jednym z nich (napisanym bezpośrednio po śmierci matki) czytamy: „Ewig, ewig waren wir vereint. Eins in Wort, Gedanke, Tat. Uns nur Gott geschieden hat! – „Na zawsze, na zawsze byliśmy zjednoczeni. Jedno słowo, myśl, czyn. Tylko Bóg nas rozdzielił!”. Po śmierci rodziców od 1868 roku zamieszkała we własnych dobrach w Gierczycach (niem. Friederikenhof). O dalszym życiu prywatnym Fryderyki wiadomo niewiele, nigdy nie wyszła za mąż i nie pozostawiła po sobie potomków, do końca życia nazywana była „Fräulein Kempner”, czyli „Panną Kempnerówną”. W jej monografii wspomniano, że „do mężczyzn nigdy nie żywiła ani histerycznej nienawiści, ani histerycznej tęsknoty. O relacjach damsko-męskich w jej wierszach także nie ma ani słowa”. Zanim Kempner została dostrzeżona jako poetka, zyskała niemały rozgłos dzięki swojej wzmożonej działalności społecznej. Przez całe życie walczyła o prawa obywatelskie, opowiadała się za reformami socjalnymi oraz ujawniała przypadki łamania praw człowieka i zwierząt. Gdyby żyła dzisiaj, byłaby pewnie zaangażowaną członkinią Amnesty International lub Greenpeace. Wówczas jej bronią były słowa, pisała głównie polemiki i memorały, które miały ogromną siłę oddziaływania i szybko zdobyły aplauz społeczeństwa. Za swoją działalność Kempner otrzymywała dowody uznania od najwyższych osobistości tamtego czasu, m.in. od cara Aleksandra II, królowej Wielkiej Brytanii, króla Belgii czy króla Prus Wilhelma I. Fryderyka otwarcie zabierała głos w sprawach, które były dość nietypowym obiektem zainteresowań XIX-wiecznych kobiet. Grzebanie żywcem, wiwisekcja, pruski system więziennictwa, niebezpiecznie narastający antysemityzm, zaostrzające się nierówności społeczne, to tylko niektóre problemy, o których pisała. Niestety jej teoretyczno-polemiczne pisma są dziś prawie zupełnie zapomniane. Niesłusznie, bo niektóre z nich faktycznie wywarły wpływ na decyzje podejmowane w polityce i sądownictwie pruskich. Choć znana jest prawie wyłącznie jako poetka, droga na Parnas była długa i kręta. Debiutowała w 1861 roku dramatem „Berenize”, w 1862 roku ukazały się natomiast dwie nowele „Roger Bacon” i „Eine Frage Friedrichs des Groβen”. Paradoksalnie jednak zarówno dramaty, jak i nowele pisarki nie przetrwały próby czasu, mało kto dziś o nich pamięta, trudno je zdobyć (nawet na rynku antykwaryczym), nie wspominając
o tłumaczeniach na języki obce. Do historii przeszła jako poetka, choć dokonało się to á rebours. Oficjalnie Fryderyka Kempner została zauważona dopiero w 1880 roku czyli w wieku 62 lat! dzięki Paulowi Lindauowi. Ten wpływowy wówczas literaturoznawca we własnym czasopiśmie „Die Gegenwart” (Współczesność) opublikował wiersze Fryderyki, dołączając do nich istny pean na jej cześć. Gest ten jednak podszyty był dużą dozą ironii, a nawet cynizmu. Trudno powiedzieć, czy była to zamierzona prowokacja czy też chęć kompromitacji śląskiej pisarki. Skutek był pozytywnie porażający, poetycka twórczość Kempner zdobyła od tamtej pory rzesze czytelników i w ciągu zaledwie dwóch dekad jej wiersze doczekały się aż ośmiokrotnego wznowienia, będąc stale uzupełnianymi o kolejne utwory. Równocześnie z nagłą popularnością, Kempner spotkała się z falą niechęci, a nawet (nie rzadko antysemickich) pogróżek. Stała się obiektem żartów, ironicznych
i zgryźliwych komentarzy oraz licznych parodii. Mimo że Kempner mocno przeżyła obelgi kierowane pod jej adresem, nie dała się zastraszyć i odwieść od pisania, była silnie przekonana o (po)wadze swoich utworów, choć wielu krytyków uważało je za czyste epigoństwo. Broniła się, pisząc coraz nowsze wiersze – w jednym z nich porównuje poetę do słowika, a krytyków do polujących na niego kotów: „Poeci wszyscy tworzą, mimo nocy, zdrady i obelg, pośrodku stoją swoich wrogów […]”. Ostatnie wydanie jej wierszy ukazało się rok przed śmiercią pisarki, w 1903 roku. Z wiekiem wzrok Fryderyki coraz bardziej pogarszał się, aż w końcu niemal zupełnie przestała widzieć. Dlatego ostatnie lata życia „śląskiego łabędzia” nie należą do lekkich, poetka całkowicie wycofała się ze sfery publicznej, utrzymując kontakty jedynie z garstką znajomych
i nieliczną rodziną. Fryderyka Kempner zmarła 23 lutego 1904 roku w wieku 76 lat. Jej ciało zgodnie z ostatnią wolą pisarki zostało spalone w jedynym istniejącym w ówczesnych Prusach krematorium w Gothcie w Turyngii, a prochy przeniesione na Cmentarz Żydowski przy obecnej
ul. Ślężej we Wrocławiu.

Po śmierci pisarki jej twórczość stopniowo popadała w zapomnienie. Przyczynili się do tego m.in. bliscy Fryderyki, którzy postanowili wykupić cały nakład jej ośmiokrotnie wznawianych antologii, by w ten sposób uchronić dobre imię rodziny przed zniesławieniem i obśmianiem. Po 1904 roku natomiast zupełnie wstrzymali powielanie jej dzieł, dlatego też ukazywały się one potajemnie lub były przekazywane ustnie, co spowodowało niemały chaos edytorski. W czasie narodowego socjalizmu twórczość Kempner została w Niemczech zakazana ze względu na żydowskie pochodzenie autorki, co ostatecznie przypieczętowało jej całkowite zniknięcie z kanonu literackiego. Poetycki głos Kempner powraca niespodziewanie w roku 1952: tym razem za sprawą literaturoznawcy Herrmanna Mostara, który ponownie wydaje jej wiersze i – co ważne – poprzedza je krytyczną analizą, przypomina ich tło historyczne oraz rekonstruuje biografię „śląskiego łabędzia”. Mostar ocenia twórczość Kempner bardzo subiektywnie i w wielu miejscach nie bez ironii, lecz dzięki niemu autorka ponownie wraca do literackiego życia – tak, jakby w 1904 roku doświadczyła tylko „pozornej śmierci”. Mimo starań Mostara oraz późniejszej krytycznej analizy autorstwa Waltera Meckauersa z 1956 roku, Kempner pozostała autorką nieznaną szerszej publiczności. Jeśli przywoływano jej nazwisko, najczęściej czyniono to w kontekście tzw. „niezamierzonego komizmu”. Autor najnowszej monografii autorki z 2005 roku, Rudolf Urban, pisze o swoistym „renesansie kempnerowskim”, który rozpoczął się w latach 80. ubiegłego wieku. Dowodem tego są m.in. powstanie w 1989 roku Towarzystwa Fryderyki Kempner we Freiburgu Bryzgowijskim, prezentowana we Wrocławiu i Berlinie w 1994 roku wystawa poświęcona autorce z okazji 90. rocznicy śmierci oraz liczne monodramy upamiętniające życie i twórczość poetki.

Fryderyka Kempner najczęściej określana jest jako poetka śląska lub żydowska –literaturoznawca Herrmann Mostar nazwał ją „śląskim łabędziem” (der schlesische Schwan), inni krytycy nadali jej przydomek „żydowskiego słowika” (der jüdische Nachtigall).

Dzieła Fryderyki Kempner (żadne nieprzetłumaczone na język polski)

Polemiki / pisma interwencyjne:
· Denkschrift über die Nothwendigkeit einer gesetzlichen Einführung von Leichenhäusern (1850)
· Das Büchlein von der Menschheit. Mit einem Anhange: Gegen die Einzelhaft oder das Zellengefängniß (1884)
· Das Recht auf Leben, nicht nur „Recht auf Arbeit“. Eine Betrachtung (1884)
· Ein Wort in harter Zeit (ok. 1899)

Wiersze (wybór):
· Gedichte (1873, 1882, 1884 – dwa wydania, 1887, 1891, 1894, 1903) 
· Friederike Kempner: Das Leben ist ein Gedichte, Leipzig 1973
· Friederike Kempner: Dichterleben, Himmelsgabe (Sämtliche Gedichte), wyd. przez: N. Barkow i
  P. Hacks, Berlin 1989
· Friederike Kempner: "Kennst Du das Land, wo die Lianen blühn?" Gedichte des schlesischen Schwans, wyd. przez: F. Möbus, Stuttgart 2009

Dramaty:
· Berenize (1850)
· Rudolf der Zweite oder der Majestätsbrief (1867)
· Antigonos (1880)
· Jahel (1886)
· Der faule Fleck im Staate Dänemark oder: Eine lustige Heirath (komedia, 1886)

Nowele:
· Novellen (1861)
· Roger Bacon (1893)
· Nettelbeck. Miß Maria Brown (1893)
· In der Goldenen Gans (1898)
· Eine Frage Friederich’s des Großen (1898)

Bibliografia

1) Katarzyna Kończal, Friederike Kempner, Wielkopolski Słownik Pisarek (pol.).
2) Roman Penkała, Friederike Kempner, www.biografie-niemieckie.pl

Opracowanie:

Maciej Oscenda